Knigionline.co » Казахские книги » Кюйши / Күйші

Кюйши / Күйші - Ильяс Жансугуров / Ілияс Жансүгіров

Книга «Кюйши / Күйші» полная версия читать онлайн бесплатно и без регистрации

Ильяс Жансугуров в поэме «Куйши» мастерски описал десятипалый санлакский кюйши. Поэме присущ мощный поэтический стиль казахского кюя. Автор повествует о искусстве кюя казахского народа, о тарланбозе кюйши, который исполнял кюй. Кюйши всегда «трясет домброй» перед народом в Белой Орде Кене-хана, кюйши приводит в восторг и кюя, и самого себя. Силу кюев автор описал как «зайца, осла, тигра в степи и тигра стонала в камышах». Главный герой не оставил равнодушным богатыря Кене хана, в руках которого белое копье.

Кюйши / Күйші - Ильяс Жансугуров / Ілияс Жансүгіров читать онлайн бесплатно полную версию книги

Қайдасың, хан Абылай аруағың,

Кетті ме мендей балаң құрбандыққа?

Тұрмаймын құса болып бұл қылыққа!

Итшілік, жігітшілік, тырқылыққа.

Сұлтанның сүйегіне лайық па,

Ханзада қалай шыдар бұл қорлыққа?

Абылайдың жасыды ма асыл қаны,

Осы ма хан ауылының шашылғаны?

Аруағын Абылайдың мұнша қорлап,

Қай қазақ қай заманда басынды әлі?

Ит иіскеп есігімнің ашылғаны:

Қарадан хан төмендеп басылғаны!

«Ауып жүр Кенесары» дегені ғой,

Жау алып жағамыздан басынғаны!

Талап қып ілемін деп ақсұңқарға

Ұмтылған екен, кәні, қашан қарға?

Тіміскіп ит, шошқалар із басуға,

Жолбарыс айналды ма нашарлауға?

Ер қайда? Аруақ қайда? Намыс қайда?

Жау шапты ауылыңды Алатауда!

Сүйретіп итті алдымнан басын кеспей,

Құрғырлар, неге тұрсың, шаппай жауға!»

Дабырлап, жүгірісіп, жосып түнде,

Бүлінді хан ауылы осы түнде.

Қуырып бидайықтай жұртты иіріп,

Ханыша тұр ашудың әлі үстінде.

«Зәнталақ! Пері қаққан! Сен жүрсің бе!»-

Деп біреу тап-тап берді Сарыүйсінге.

Ақырып, о жендетін қыз тоқтатты:

Қолынды қоқаңдатпа!- деп, Күйшіме»

-Тауып бер өз қолыма жазалыны!

Таныдым - Әлімқұлдың шолжақ ұлы.

Қыл мойнын өз қолыммен қиып алам!

Бітеді сонда оның таза құны!

Тез келтір өз алдыма дозақыны,

Мен оған көрсетейін мазақыны!

Аруағын Абылайдың қорламасқа

Үлгі алсын, мұнан былай қазақ ұлы!

Қоймаймын көрге кірсе ондай кұлды!

Тап шапшаң, таң атырмай!- деп ақырды.

Қазақтың кәрі күні бұрынғы өткен,

Туғызған талай мұндай дарақыны!

Қалтырап иман айтып күйші тұрды,

Қысылып маңдайынан тер сыпырды.

Сапағы Әлімқұлдың деген кезде

«Үһ!» деп, күйші байғұс жан шақырды.

VIII

Таң көркем күзді күнгі қырдан атқан,

Тас емес қара қатқақ, құмдар қатқан.

Тәжім қып келіншектей шөптің басы,

Оранып ақ күміске қараулатқан.

Ауылы Кене ханның өре тұрған,

Өргізген бәрін қойдай қыз антұрған.

Ауылдың алдындағы бір төбеге

Жиылып жатыр адам ойдан, қырдан.

Бір дауыс осы таңда саңқылдаған,

Мысық боп бұл дауысты жан тыңдаған.

Иіріп бір шыбықпен жүр Қарашаш,

Астында ақбоз атпен жарқылдаған.

Сарбаздар саңлақ мінген, шоғырланған,

Жасақтар жалаң қаққан жауға арналған.

Семсерлі сері, талай найзагерлер,

Болаттар тас тілуге ожарланған.

Тізіліп сапқа тұрған сірі садақ,

Ақ сары алдаспандар жалақ-жалақ.

Сықылды Ержан, Науан ерлер де жүр,

Мұз балақ, қаңтардағы қырау қабақ.

Жиылды жасанған қол жауға анталап,

Күрілдеп көкжалдары көз қанталап.

Зеңбірек ырғақталып азар шөкті,

Аулына Әлімқұлдың аузы қарап.

Дүркіреп жанның бәрі жау дескендей,

Жау жетті ел шетіне, әу дескендей.

Тұяқган тасырлаған дабыл қағып,

Қара жер дүбір қақты, дөң көшкендей.

Үстінде ақбоз аттың зәр кешкендей,

Біреуге бүгін ажал бар дескендей.

Көлденең көп алдында тұр ханыша,

Алмас қыз, түсі суык, наркескендей.

Дауысы зеңбіректей жерді жарып,

Алмасты аспаһани қолына алып,

Ширығып, шыдамы жоқ тұр ханыша,

У жеген бурыл бері порымданып.

Жер тарпып жел саңлақтар, дүмбір қағып,

Оқыранып, кісінесе күмбір қағып:

«Ұрыны қанды мойын қолға бер!»- деп,

Дулатқа тұрғандары кісі салып.

Басынып, басып-жаншып хан аулына,

Сұқсын ба басын итше Сапақ мырза?

Дулаттың битті балақ датқасына,

Деген кім хан аруағын бұлай былға?

Шапқындап шабар кетті Әлімқұлға,

Алдында шабуылдың тіл қатуға.

Жауабын кешіктірмей берсін жылдам,

Жанжалды тыншыту ма, ұлғайту ма?

IX

- Уа, датқа, хан жіберді, үйдемісің?

Сөкпеңіз онша ерте жүрген үшін.

Теп-тегіс хан ауылы ат үстінде,

Бүлінді жаны сізден күйген үшін.

Перейти
Наш сайт автоматически запоминает страницу, где вы остановились, вы можете продолжить чтение в любой момент
Оставить комментарий