Knigionline.co » Казахские книги » Кюйши / Күйші

Кюйши / Күйші - Ильяс Жансугуров / Ілияс Жансүгіров

Книга «Кюйши / Күйші» полная версия читать онлайн бесплатно и без регистрации

Ильяс Жансугуров в поэме «Куйши» мастерски описал десятипалый санлакский кюйши. Поэме присущ мощный поэтический стиль казахского кюя. Автор повествует о искусстве кюя казахского народа, о тарланбозе кюйши, который исполнял кюй. Кюйши всегда «трясет домброй» перед народом в Белой Орде Кене-хана, кюйши приводит в восторг и кюя, и самого себя. Силу кюев автор описал как «зайца, осла, тигра в степи и тигра стонала в камышах». Главный герой не оставил равнодушным богатыря Кене хана, в руках которого белое копье.

Кюйши / Күйші - Ильяс Жансугуров / Ілияс Жансүгіров читать онлайн бесплатно полную версию книги

Оңаша ханышайым отауында,

Отауы оңашалау орта ауылда.

Үстіне рұқсатсыз жан кірмейді,

Жалғыз-ақ домбырашы жатады онда.

VI

Артында келе жатқан орыс барда,

Аулына Кене ханның қоныс бар ма?

Бұл жерде бүгін болса, ертең де жоқ,

Сақ болып тиетін жау, соғыстарға.

Су қатып, сүңгі тұрған боқырауда,

Беттеді Кенесары Алатауға.

Қараойға Дулат жатқан жаппай қонды,

Жайлы деп осы араны мал қыстауға.

Осы өлке қыбырлаған қалың Дулат,

Қарсы алды хан келуін улап-шулап.

Той қылып, ерулікке бие сойып,

Қонақ боп хан ауылы жатыр қунап.

Топ-топ боп амандасып, құрттай қайнап,

Ат сыйлап, аруағына атан байлап.

Кенені алдиярлап хан көтеріп,

Ат-тұрман сарбаздарға, сойыс сайлап.

Шақырып әр ақсақал ерулікке,

Жүзіп жүр келген мейман қымызға, етке,

Күнде той, күнде жиын Кене маңы,

Масайрап мәз болған жан сый-құрметке.

Кісі бар бір белгілі бұ Дулатта,

Әлімқұл дейтұғын бір әлді датқа.

Ауылы Әлімқұлдың бір мол суат,

Әйгілі Ұлы жүзде жақын, жатқа.

Жағымды жәнеде өзі Қоқан жаққа,

Мансапты жинап зекет апармаққа

Дулаттың бір түсетін төбесі деп,

Кене хан келген жанап осы аруаққа.

Әлімқұл Кене ханды қылды қонақ,

Істелген сый-құрметтің міні жоқ-ақ.

Бай, батыр, датқа ақсақал, хан, сарбаздар,

Сыйласып бірін-бірі, елді тонап.

Сойылып жатқан малды біреу бағад,

Әне, анау қараша үйлер отын шабад.

От жағып, ет пісірген міне біреу,

Бүрсеңдеп қызыл сирақ дір-дір қағад.

Іргелі ел Үйсін, Дулат қонысында,

Келген жоқ бұған әлі орысың да.

Кенеге ірге болып жатыр Дулат,

Қаройдың көңірсіген қобысында,

Аман ел аумай жатқан қонысында,

Жетеді менмендікке сонысы да.

Қарада өр көкірек болмай ма екен?-

Төрені теңгермейтін қонышына?

Баласы Әлімқұлдың Сапақ мырза,

Бір сылқым, құрық бермес асау бұл да.

Кұс салып, ит жүгірткен бай баласы,

Ойнақтап бәйге сұр ат тақымында.

Өз көңлін өрге айдаған балап мыңға,

Ұқсаған бұл да қасқыр Әлімқұлға.

Қайтпаған жаннан беті алғыр жігіт,

Қырғидай қиын тиген қыз-қырқынға.

«Іргелі ел, Ұлы жүзбін, жағалымын»,-

Дегенмен жиып бәрін алабының

Әлімқұл ат шаптырып, думан қылды,

Аруақтап жапсар қонған хан ауылын.

Бастары Дулаттағы бар жақсының

Қосылып, тойдағы аяқ, табақшының

Бірі боп құрмет қылды Кене ханға,

Бәйгеден келтірді өзі Сапақ сұрын.

Айтысқан қараймыз ба біз ақынға,

Атылсын ақ жамбылар сырғауылда.

Алыптар бірін-бірі алып ұрсын,

He қажет мұның бәрін теріп мұнда.

Кене хан разы болып қылған сыйға,

Білдірді разылығын Әлімқұлға.

Қарашаш нөкерімен, күйшісімен

Сауықтап салтанатпен қайтты ауылға.

VII

Жалындап Алатаудың күні батты,

Босатып күн таласқан жіберді атты.

Отаудың оты маздап жағылғанда

Ханыша «Домбыраны тарт!» деп айтты.

Қарашаш тыңдап отыр күйді тәтті,

Етіне түскен күйші аңыратты.

Қыз жанын бір суытып, бір ысытып,

Ышқынтып, ішекпенен ішін тартты.

Домбыра лапылдатты, жалындатты,

Жалынып қызға жылап, монтаң қақты.

Ауырып ауыр оймен тыңдай-тыңдай,

Ауғанда түн ортасы қыз да жатты.

Ақ отау ай туғандай айдалада,

Жап-жарық отау іші, ай самала.

Ұйқы жоқ ханышада, күйші де ояу...

Күй тыңдап жатқан жанда жай бола ма?

Жердегі отау көктегі ай бола ма?

Күйден бас көп тыңдаса айнала ма?

Оңаша отаудағы қыз, жігітте

Шертілген күйден бөлек ой бола ма?

Ойлатқан осыларды жалынды күй,

Бір тілді, бір белгілі сарынды күй.

Ермегі кыз, жігіттің екі ішекте,

Өлтірген өртей-ертей жанын бір күй.

Қиналып домбырада ыңыранған күй,

Бос шауып бет алдына ырғалған күй.

Перейти
Наш сайт автоматически запоминает страницу, где вы остановились, вы можете продолжить чтение в любой момент
Оставить комментарий