Осылар сияқты Еуропа әдебиеті, мәдениеті, философиясы жөнінде сөз қозғалған жерде Абайды жаңа қырларымен көріндірді. Ол өзі оқып, танысқан Робин Гуд, Карл Моор, Жакерия, Дубровский, Сохатый тәрізді кейіпкерлерді, "Петр Великий", "Валентин Луй", "Чистое сердце", "Ягуар медленец", "Ақсақ француз", "Черный век Марта" сияқты оқыған кітаптарын елге әңгімелеп таратса, келе-келе Гете, Гейне, Байрон, Пушкин, Крылов, Лермонтов, Толстой, Чернышевский, Добролюбов, Салтыков-Щедрин тектес ақын-жазушылар мен батыс пен шығыстың арғы-бергі философтарының өте күрделі шығармаларының айдынына тереңдеп батып кеткендей болды. Бұлармен ақынның ауқым-аумағының кеңістігін, қандай бағыт, дәреже-деңгейде екендігін елестетті.

М.Әуезов о бастан-ақ бұл туындысының орыс тіліне аударылуын және оның оқырмандарына сапалы, жоғары деңгейде жетуін ұдайы назарында ұстады. Сондықтан да "Татьянаның қырдағы әнінен" бастап, ең соңғы кітабына дейін үздіксіз қадағалап, көп тұстарын өзі аударып беріп отырды. Қазақшасы мен орысшасының арасында айтарлықтай алшақтықтың болмауының бір сыры осында жатқан сияқты. Бұның алғашқы көрінісі 1937 жылы "Литературный Казахстан" (№ 2-3), 1939 жылы "Литература и искусство Казахстана" (№ 5-6) журналдарының беттерінде болды. Бірінші кітабының толық аудармасы 1945 жылы "Советский писатель" баспасында басылды. Одан кейін 1948 жылы "Советский писатель", "Гослитиздат", "Молодая гвардия", 1950 ж. "Облиздат" (Свердловск), 1951 ж. "Учпедгиз", 1952 ж. "Советский писатель", 1955 ж. "Учпедгиз", 1957 ж. "Казгослитиздат" баспаларынан бірінші және екінші кітабы, 1958 ж. "Гослитиздат", 1960 ж. "Казгослитиздат", "Советский писатель", 1965 ж. "Художественная литература", 1971 ж. "Художественная литература", 1997 ж. "Жазушы" баспаларынан барлық төрт кітабы біріктіріліп жарық көрді. Ағылшын, француз, неміс, испан, поляк, словак, чех, румын, болгар, эстон, латыш, литва, молдаван, үнді, урду, монғол, әзірбайжан, армян, тәжік, түрікмен, украин, белорус, якут, т.б. тілдерге орысшасынан, қырғыз, қарақалпақ, татар, башқұрт, өзбек, қытай, парсы, түрік тілдеріне түпнұсқадан аударылды.