— Жолдастар, — деді Бауыржан орнынан тұрып, — дүние жүзіне аты жайылған атақты Момышұлы мен емес. — Жұрт демін ішіне тартып, сілтідей тына қалды. Осы кезде Бауыржан сөзін қайтадан жалғады, — Бірақ ол осында отыр. — Жұрт одан сайын аң-таң бола бастады. Осы кезде Бауыржан президиум үстелінің басында отырған өзгелерден бітімі бөлек балуан денелі адамды нұсқады. — Міне ол мына кісі. Осыдан 18 жыл бұрын бұл кісі мені ажалдан алып қалды. Мені ажалдан арашалап алып, жаңа айтылғанындай, бүкіл дүние жүзіне паш еткен адам бұрынғы пулеметшім Блохамен мен кеше ғана табыстым. Сіздердің алдарыңызда осы адамды құшақтап, үш рет бетінен сүюіме рұқсат етіңіздер.

Жұрт ду қол шапалақтап, орындарынан түрегелісті. Бауыржан мен Блоха екеуі сүйісіп болғанша алақан шартылы басылмады. Жұртты тыныштануға шақырып, Бауыржан қолын көтерді. Осы кезде Бауыржанның қасындағы жігіттердің бірі сахнаға шығып, гвардия полковнигі Момышұлының атынан деп гвардия жауынгері Блохаға бағалы сыйлық тапсырды.

— Ендігі сөзді гвардия жауынгері, бұрынғы пулеметші, қазіргі ұста Остап Тарасович Блохаға беремін, — деп Бауыржан орнына отырды.

Блоханың мінбеге шығуынан түсуі тез болды.

— Жолдастар! — деді ол даусы гүр ете қалып. — Бәріңізді батямен бірге біздің үйден дәм татуға шақырамын...

Кездесуден кейін Бауыржан Блоханың үйіне қонаққа барды. Ұстаның он баласымен, әйелімен танысты.

— Батя, есіңде бар ма? — деді Блоха Бауыржан кетерде. — Санбатта дәрігер арқаңды ұстараның жүзімен тіліп, әрең алған оқты маған беріп едің ғой. Мен соны ескерткіш үшін жоғалтпай сақтап жүрдім. Соғыстан кейін кездескенде өзіңе сыйлармын деуші едім. Соғыстан қайтып келе жатқанда зат қапшығыммен бірге жоғалтып алдым. Қазір саған не сыйларымды білмей отырмын.

— Маған ештеңе сыйлаудың керегі жоқ, — деді Бауыржан. — Сен менің өз өмірімді өзіме сыйлаған кісісін. Одан артық ешқандай сыйлық болмайды.

— Сонда да, — деді Блоха шалбарының қалтасына қолын сұғып, — мына Волоколамск тас жолымен немістердің танктері бізге қарап қаптап келе жатқанда, оларды лайықты қарсы алар алдында менің темекі тұтатқан шақпағым еді. Осы үйдегі соғыстан қалған жалғыз белгі осы ғана. Олқысынбасаң осыны саған сыйлағым келеді.

— Бұл сыйлығыңды қабыл аламын, — деді Бауыржан винтовка гильзасынан жасалған шақпақты алып жатып. — Бұл баға жетпес ескерткіш...

Бауыржан 1942 жылы өзінің қалай ауыр жараланғанын айтып, жанындағы жолдасы Блоха есімін аузына алғанда, менің ойыма осы оқиға түскен еді.

— Ол жара арқаңыздың қай тұсында? — дедім ойымда бөтен ештеңе жоқ мен, батырлар жырында айтылатын: «Омыртқада он жара, қабырғада қырық жара» дейтін жолдар есіме түсіп.

Бауыржан маған алая бір қарады да, жонын беріп теріс айналып кетті. Үстіндегі кительді жауырынының астындағы көйлекпен қоса, жоғары қарай жұлқи тартып, тез көтерді де:

— Қара! — деп зекіді маған.

Мен оның етіндегі жараның орнын тексерейін деп ойлаған жоқ едім. Ол арқасын жалаңаштай бастағанда не істерімді білмей, бөгеліп қалдым.

— Қара деймін! — деді ол даусын одан сайын қатайта түсіп.

Мен амалсыздан оның қоңырқай тәніне көз салып, қолыммен арқасын сипалай бастадым.

— Мына біреу ме? — дедім сегізкөздің тұсындағы титтей тыртықты көріп.

— Жоғары сырсаңшы көйлекті, адам құсап, — деді Бауыржан дегбірсізденіп.

Қолым дірілдеп көйлегін жоғары көтерсем, расында да жауырынынан бір қарыстай төмен, қыр арқасында ақ тыртық бар екен.

— Міне, таптым, — дедім сол жерді тапқаныма қуанып.

Бауыржан көйлегін төмен түсіріп үн-түнсіз қайтадан бері бұрылды. Мен қызарып кеттім. Сол жарасы бар болғырдың қай жерінде екенінде не шаруам бар еді деп, аузымнан ол сұрақтың қалай шығып кеткеніне өкіндім. Енді оған ойланбай сұрақ қоймаспын дедім ішімнен.