Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

Иә, нағыз ұлы адам өзінің ұлылығы туралы басқа біреулер айтып, марапаттап жатқанын сүймейді. Өйткені ұлы адам өзіне-өзі сенеді. Өзіне-өзі сенбеген ұлысымақтар ғана дәріптеуді, марапаттауды, қолдан ұлы жасатып, қолпаштауды қажетсінеді.

Рысқұлов әлгінде Низамеддин Ходжаевтың көсем алдында бүк түскенін көргенде, «апыр-ай, бекер болды-ау» деп бұрынғыдан бетер қысылып еді. Оңды болғанда, Ленин Ходжаевты тез сүйемелдеп, қолын қысып:

— Мұнда Бұхараның әмірі жоқ, жолдас Ходжаев, — деді, Ходжаев та есті кісі ғой, тез түсіне қойды, қайтып ерсі қылық көрсетпеді.

Рысқұлов сонда осы қазір ғана өзі Ұлы Табалдырықтан аттап, ұлы дүниеге енгенін сезді. Бұған дейінгі өмірінің бәрі — ұзын жол, бұралаңы да, өрі де, ылдиы да, соқпағы да көп шұбалаң жол, оны Ұлы Табалдырыққа жеткізген екен. Ұлы Табалдырықтан аттау үшін адамға дәт керек, үлкен әрі таза pyx керек. Дәтің болмаса, рухың жер бауырлап жатса, ой-санаңда қиқым-сиқым, шөп-шалам, ұсақ-түйек болса, Ұлы Табалдырықтан аттауға адымың жетпес еді.

Ұлы Табалдырықтан аттағандағы мақсат — Рысқұлов өзіне қызмет сұрап келген жоқ, пәтер тілемейді, жалақымды көбейт демейді, атақ-дәреже тілемейді. Ол халық үшін, халықтың тағдырын шешу үшін, Түркістан елін шын бақытқа жеткізу үшін, Ақыл-Ой алыбының алдында тұр.

Рысқұловтың бұл ниетін Ленин бірден сезді. Басқаларға беймәлім, басқалардың өресі жетпес аса бір нәзік, отты сезім арқылы, рентген сәулесіндей түйсік арқылы Ленин Рысқұловтың ішкі жан дүниесін сарагерлікпен аралап шықты.

Демек, Түркістанда Кеңес өкіметі орнап тұрса да, әлі бір кінәраттар бар. Соның себебін, кілтін табу керек болар. Ол үшін Рысқұловты тыңдап көру ләзім.

— Отырыңыз, Тұрар Рысқұлович. Жолдас Ходжаев, отырыңыз.

Ленин лап ете қалған отты қимылымен қолын сермеп, былғары креслоларды меңзеді. Өзі Рысқұловтың қарсысына отырды. Рысқұловпен қатар Ходжаев жайғасты.

Ленин оң қолының шынтағын үстелге сүйеп, жағын таянып, оң көзін сәл қысыңқырап, Рысқұловқа қарады. Көздері нәзік сәуле шашып күлімдеді. Ахат атасының көздері кейде осылай күлімдейтін. Әлдебір шалықтама, елес сияқты бір ұқсастық бар. Әрине, Ленин мен Ахаттың арасы жер мен көктей. Ленин — алып, Ахат — ауылдағы қарапайым қара шал. Рысқұлов іштей жымың етті. Осы Мәскеуге жүрер алдында Ахат Ташкентке келіп, Рысқұловтың үйінде екі-үш күн мейман болды. Әуелі Рысқұловқа ұрсып алды. «Өзің өкіметсің. Сөйте тұра, үйің құрқылтайдың ұясындай ғана. Малың жоқ, тіпті үрерге итің де жоқ. Орыс келін қайда кеткен? Неге шай қайнатып, қызмет қылмайды? Әлгі жаман немең қайда? Орыс келіннен туған Ескендірді айтам. Шөбересін иіскеген адам иманды болады деуші еді, мен де шөбере иіскеп, шын дүниеге аттанар шақта иман жинайын да».

Рысқұловтың Мәскеуге жүретінін біліп:

— Ленинді көресің ғой?— деп сұрады.

— Көремін, ата, сол кісімен жолығуға бара жатырмын, — деді Рысқұлов.

— Әй, әттесі-ай, — деп кенет Ахат шәт-шәлекей болды да қалды.

— Не болды?

— Ленинмен жолығатыныңды білгенімде, ауылдан тым болмаса, қозықарын май, құрт ала келетін едім ғой. Ауылдың дәмін татқаны жақсы еді ғой Лениннің. Қазы-қарта жоқ, әрине. Ондай тұрмысқа әлі жетпесек те, құрт-май табылар еді де.

Өте сирек күлетін Рысқұлов сол жолы көзінен жас аққанша ішек-сілесі қатты.

— Неменеге күлесің! — деп ренжіді Ахат.

—Жәй, әншейін, — деді Рысқұлов атасын ренжітіп алмайын деп. — Күн ыстық, Мәскеуге жеткенше қарындағы май еріп кетпей ме екен?

— Ә, солай ма, — деп Ахат ойланып қалды. — Онда, Тұрар-ау, сол Ленинді шақырсаңшы, ертіп келмейсің бе? Былтыр ашаршылықта сол Лениннің серігі деп бір сақалды орысты ертіп келмеп пе едің ауылға? Аты кім еді?

— Кобозев.

— Иә, Қобызов. Ол келгенде, Ленин де келетін шығар. Былтыр жоқшылықта Қобызовты күте алмай ұятты болып едік, биыл ептеп тоқшылық қой. Сөйт, Тұрар, шақыр біздің ауылға Ленинді.

— Әлдене есіңізге түсіп күлдіңіз ғой, Тұрар Рысқұлович? — деді Ленин. Рысқұлов таң қалды.