Соғыс тактикасы жағынан Н... қаласынын, маңайы өте қолайлы еді. Оның күнбатыс жағын ораған таудың бітімі қорған сықылды екендігі романның – «Сәбиден сәлемдеме» деген тарауынан оқушыға белгілі. Осы қорған тау, қаланы жақын жерден ғана қоршап қоймайды, оңтүстік жағы бұйраттанып созылып, 50 –60 шақырым жерге кетеді. Ал, таудың солтүстік жағы мен қаланың солтүстік жағын орайтын үлкен көлдің сол жақ бүйірінен құйылатын өзеншік бар. Бұл өзеншіктің суы аз болғанмен, жары терең, ой-шұқыры көп, жарының екі жақ қанаты тоғай, ұзын тұрқы жүз шақырымдай.

Бас штабын Н... қаласынын, өзіне құрған ақтар, қаланың оңтүстігіне созылған бұйраттың өн бойына, солтүстігіне созылған өзеншіктің өн бойына шеп құрып үлкен ұрысқа күні бұрын әзірлік жасаған еді.

Ақтарды Орскийден шығарғалы үлкен қарсылық көрмеген Қызыл Армия Н... қаласына сол қарқынмен келіп қалып, жердің жағдайы разведканы алдап, осы арадан біраз адам шығын болды.

Н... қаласын алу төрт-бес күнге созылды. Қызылдардың бірінші күні бетін қайтарған ақтар, шабуылға ойланып еді, қызылдар ен, алғаш жиырма шақырымдай шегінгенмен, тез қарсы шабуылға кірісті.

Бір беткей, қаланын, күнбатыс жағынан соғысқанда, ақтар қаланы жуық арада алдыра қоймайтын еді. Өйткені қызылдар келе жатқан жақ жазық жалаңаш жер. Таудың арасына, өзеннің жыраларына бекінген ақтарға зеңбіректен де, пулеметтен де оқ жаудыруға және жаудырған оғын дәлдеп жіберуге қолайлы.

Бұл араның жер жағдайын Асқар жақсы білетін еді. Сондықтан қала маңайының топографиялық схемасын жасауға, бекініс жерлерді дәл көрсетуге оның кеп көмегі тиді.

Бұл кезде қызылдардың позиция қанатынын, солтүстік жағы – Қорған, Түмен қалаларымен, оңтүстік жағы – Атбасар Қызылордамен қанаттасып кеткен еді. Осы ұзақ шептің ойық жері Н... қаласынын, тұсы болды да, екі жақ қанат ілгері сұғынып, солтүстік қанат – Ешім, Қызылжар қалаларына, оңтүстік қанат – Ақмола, Шымкент қалаларына барып, позициялардың сызығы доғаға айналды.

Н... қаласында ақтардың қатты қарсылық көрсеткен және шықпай жатып алған хабардан естіген Қызыл Армияның екі жақ қанаты қаланы орап алу амалына кірісті. Бұл амалды қолдануда Асқар жасасып берген топография схемасы көп себеп етті. Сонымен, 249 полк қаланын, күнбатысында аңдысып, атысып жатқанда, Қызыл Армияның екі жақ қанаты қаланы орап қусырып кеп, қатты соғыспен түнде алды. Ақтардан мыңдаған адам пленге алынды. Көп құрал олжа болды...

249-полк қалаға таң ата кірді. Бұл кезде ақтар қаладан ұзап, арттарынан қуғын кетіп, қала қызылдардың қолына түгел көшіп болған еді. Өйткенмен, қала іші абыр-сабыр, сапырылған адам.

249-полк қаладан өтіп, күншығыс жақ бетіне тынығуға түсті. Полк тыныққанмен, қалада ақтардан алынған кеп плен бар деген хабармен: «Ботагөз қолға аман түспеді ме екен?» деген ой кеп, Асқар қалаға қайта барды да, қаланын, штабынан пропуск алып, тұтқын ақтарды түске шейін аралады. Бірақ оның қыдыруы босқа кетті. Ботагөзден ол сыбыс білмеді. Оның білген сыбысы – Кулаков дивизиясының пленге алынбай ілгері кетуі.

Іздеп-іздеп, Ботагөзден күдер үзген Асқардың есіне баяғы пәтерде тұратын Салиха кемпір түсті.

«Ол қайда екен? Бейшара тірі ме екен? Әлде өлді ме екен?» деп ойлады ол.

«Көрейін» деп Асқар жортып кетіп, бұрынғы жобасымен барып еді, «осы ара еді ғой» деген мерзімді жерінде үй жоқ; күйген, я бұзылған үйдің орны сықылды үйілген бір сары топырақ бар, айнала ермен, алабота шығып кеткен. «Осы ара болу керек еді, қасындағы үйден сұрайын», деп Асқар қалын, ерменнің, алаботаның арасымен, аржағында тұрған бір үйге жөнеле беріп еді, аяқ астынан аты үркіп, жығып кете жаздады.

Жалт берген аттың үстінен түсіп қала жаздаған Асқар тізгінін тез тежеп, тақымын орнықтырып, ат үріккен жаққа қарап еді, үй орнындағы үйілген сары балшықтың ортасындағы бұзылған пештің кірпішінің үстінде – киімі жалба-жұлба бір қартаң әйел отыр.