Аты үріккенмен: «бұл неғылған жан?» деп таңданған Асқар атын тебініп, әйелге жақындады. Әйел ат үріккенде басын төмен салбыратып отыр еді. Асқар үріккен атын тебініп жақындағанда, белін бүкірейтіп, таянып түрегелді.

Әйелдің кім екенін Асқар таныған жоқ. Оның кескін-кейпінде, киім-кешегінде адамға ұқсар жері жоқ, жәй ғана тірі әруақ.

– Шеше, кім боласыз?– деді Асқар кемпірге атын жолата алмай, анадайдан.

– Шушы үйінін, хозяйкасы,– деді кемпір зорға сөйлеп.

– Үйіңіз күйген бе?

– Нәрсә булганын һиште билмим...

– Өзіңіз қайда едіңіз?

– Түрмәдә.

– Сіз Салиха апай емессіз бе?

– Ә-әйі, мин Салиха амай...

– Мен Асқар!–деді Асқар, атынан түсе қап, тартынған атын Салихаға қарай жетектеп.

Салиха тәлтіректеп Асқарға жақындап, жылайын деп кемсеңдеп еді, көзінен жас шықпады.

«Мен Асқармын!» деген сөзді естіген көрші үйдің жігіті жүгіріп кеп, Асқарға амандасып, Салиханың басынан кешкен оқиғаны қысқаша баяндады.

– Сенің әйелің бір жаққа кетіп қалып,– деді жігіт Асқарға,– соны тауып бермедің деп ақтар бұл бейшараны ұрып-соғып, түрмеге жапқан еді. Содан мана шықты. Үйін ақтар отқа жақты. Бірақ, расын айтқанда, соғыстың арты неге соғарын білмей, маңайдағы үйлер қорқып кіргізбей, Салиха апайдың далада отырған себебі сол еді.

– Осы маңайда бос үй бар ма?– деді Асқар жігітке.

– Анау тұрған Савелий Кабановтың үй іші ақтармен бірге қашып, үйі бос қалып тұр.

– Жүріңіз, Салиха апай!– деді Асқар, Салиханы қолтықтап,– сол үйге апарып орналастырайын. Әй, жігіт, атыңды ұмыттым, атың кім еді, өзіңді танимын.

– Аманқұл.

– Әке-шешең бар еді, аман ба?

– Аман. Мен де сені білем. Дауысыңды танығасын келдім. Әйтпесе, танымаған адамда не жұмысым бар. Аманқұлды Асқар біледі. Ол грузчик.

Салиханы Асқар қолтықтап, атты Аманқұл жетектеп, үшеуі Савелий үйінің алдына келді де, атты қақпаға байлап, қарағай үйге кірді. Үй төрт бөлме болатын еді. Сенегі, ас бөлмесімен алтау. Үй ішінде қираған орындықтардан басқа жасау жоқ екен. Бірақ есік, терезесі, пеші бүлінбеген. Ішін абойлаған жаңа қарағай үй саңғырап тұр.

– Әй, Аманқұл!– деді Асқар, Салиханы бір скамейкаға отырғызып, жан-жағына қарап тұрып,– сен осы үйге ие болсаң қайтеді?

– Айта көрме...

– Жоқ, сен қорықпа. Ақтар енді оралады деп ойлама!

– Ақтар оралмаса да, Кабановтың мұндағы тұқымдары мені түтіп жер.

– Түк те қылмайды. Қалаға енді біздің үкімет орнайды. Жалғыз бұл емес, Кабановтың өзге байларының үйін де тартып алып, сендейлерге береміз. Сен мына Салиха апаймен осы үйге түс. Үйге екеуің ортақ болыңдар. Ақша беріп кетейін, мен қайтқанша апайды сен күт.

Аманқұл ризаласты. Соғыс біте Н...ға оралмақ боп, сәби Амантай мен Ботагөзді Салихаға көрсетпек боп, Асқар аттанып кетті.

Алексей Кулаковтың ақылымен Н... қаласынан кейін ақтардың қызылдарға үлкен қарсылық жасаймын деген жері – Бурабай тауы еді.

– Қызылдарды тосып, қапыда ұшырататын Бурабай тауында екі жер бар,– деген еді Алексей, корпустың командирше,– біреуі «Көкше» мен «Өркешті» тауының аралығы арқылы – Шабаший қаласынан Бурабай қаласына тік түсетін асу; екіншісі – Шабаший қаласынан шығып, «Көкшенің» солтүстігімен Шабақ келінің жарын жағалап отыратын асу. Сырттан келген қызылдар бастапқы асумен аспай амалы жоқ; ал егер бізді алдымыздан орағысы келсе, соңғы асу қиын болғанмен, онымен де өтеді. Ол асуды білетін іштерінде Асқар Досанов деген бар. Егер осы екі асуда пулемет құрып отырсақ, қызылдардың біразын отаймыз. Мүмкін олар шегінуі.

Таудың картасына қарап отырып, корпус командирі, Алексейдің ұсынысын қабылдап еді, бірақ «алдымызды ораған қызылдар бар» деген үреймен ол пландарын іске асыра алмай, үрейленіп дүркіреген солдаттарын тоқтата алмай, Бурабай тауынан ақтар ағып өте шықты.