Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

— Қасқайтты, бала, қаш! — деп басы қайқайып зымғап барады Ждақай.

Екеуі сол қашқан күйі ауыл іргесіндегі терең сайға бір-ақ құлады. Бұ кезде бүкіл ауыл иті атойласып соңдарына түскен еді.

Сайға құласымен екеуі де кейін қарап жер бауырлап жата қалды.

— Ждеке, не болды?

— Несін сұрайсың? Қасқайтты! — деп Ждақай "қиқ-қиқ" күліп жатыр. Шегенің қолын алып басын ұстатты. Шекесі шодырайып ісіп кетіпті.

— ... Құтты болсын алған сыйың! Ал, айт!

— Есікті ашты. Кірдім, — деді Ждақай екі иығынан

тыныстап. Балқия көйлекшең, жұпары аңқып тұрды алдымда. "Не керек?" деді. Дауысы қатқыл. Сасып қалдым.Сөзім божырап "Жеңеше, ойнайықшы!" деппін... Тізем қалтырап аяғын құшып отыра қалдым. Жүрегін жібітейін дегенім еді. Сол екен, жеңешем: "Қағынғыр, мә, саған ойнаған!" деп төбеме әлденемен "таңқ" еткізді. Қатты ұрды. Қолында оқтау бар екен. Көзімнің оты жарқ етті. Есікке қарай секірдім. Леген бе білмеймін, бір нәрсені басып кеттім. Сөйт-

кенше, жеңешем жауырынымның ортасынан оқтаумен тағы қонжитты. "Ойнаған деген осы!" деп. Табалдырықтан аттай бергенде басым маңдайшаға соғылып... Әй, қасқайдым-ау!..

Шеге жерді құшып иығы бүлкілдеп жатыр.

4

Таңертең шаң-шүң дауыстан оянды Шеге. Әкесі мен шешесі екен, шай үстінде кикілжіңдесіп отырған. Сол баяғы әдеттері. Шеге түк естігісі келмей, көрпемен басын қымтап алды. Бірақ дастарқан басындағы керіс үдемесе толастар емес.

— Гүлжан! Бар!— деді әкесі.— Бар, Пахраддиннің үйінен бір шақпақ қант сұрап әкел! Ертең базаршылар келгесін береміз.

Гүлжан осы үйдегі бес қыздың ең кенжесі. Шегенің қарындасы.

— Бармайды! - деді шешесі. - Әй, қыз, тырп етпе! Ауылнай болдым деп етік тігуге сен арланғаңда, ауылнайдың қатыны боп үй арасында шекер сұрауға біз де арланамыз. Бармайды.

— Әй, кіспүрыш, сен емес, бала алып келсін деп отырмын! — Әкесінің әдепкі шырыл дауысы шыға бастады.

— Бармайды! — деді шешесі. — "Өкімет кедейдікі" деп кеңірдегіңді күнде кергілейсің. Тырқ етсе байға қарай жүгіресің. Сонда, пәтуаң қайсы сенің өкімет болғандағы?

Шешесі қара торы келген ірі сүйекті, мінезі салмақты кісі еді. Қоңыр дауыспен айтқан сөзі де салмақты шықты.

Шеге ішінен күліп жатыр. Дәл осы қазір аузына ұтымды сөз түспей қалған әкесінің ашудан қызарып кеткен түрін, шақырайған көзін, едірейген жебесін елестетіп жатыр. "Шырылдауық Шәріп" деп жұрт әкесінің осы шапшаң мінезіне қарап атап кеткен.

— Әй, көргенсіз! — деп шаңқ етті, әлден уақытта әкесі.— Не оттап отырсың! Сұрасақ кедей болғасын сұраймыз да!Кедей болмасақ бізді кім қолдар еді?

— Жарылқағаны сонда анау бір мөр ме? Шала туған баладай керегеге іліп қойған? Не қайыр көрдік сол мөрден? Әкім болдым деп сен жүрсің шелтеңдеп. Кәсібіңді тастап. Қара су ішіп біз отырмыз. Байымыз мөр ұстады деп мәз болып. Сол мөріңді тістеп іш, ендеше, қанттың орнына!

Шеге мырс етті.

— Қысқарт! Көргенсіздің нәсілі! Тарт! Тарт тілінді мөрден!— деп шақ-шақ етті әкесі.

Балалар шу етті. Шеге төсегінен ыршып тұрды.

Ойлағандай-ақ әлжуаздау әкесі, қолында - қобди, шешесіне қарай шатынап ұмтылған екен. Шеге екеуінің арасына түсті.

Шеге тысқа шықты. Қатқылдау ызғырық жел бар еді сыртта. Күздің қарасуық таңы. Күншығыс жақ аспан сірескен бұлт. Күн шықса да көрінбей тұрған сияқты. Бүрсеңдеп өріске түйелерін қуалап жүрген әйелдер. Құдық жақта біреу шелегін даңғырлатып су алып жатыр. Оның ар жағыңда қабаққа тырмысып ақ тазысын ертіп жалғыз атты кетіп барады. Аңға бара жатқан Бұлыш еді ол. Кешегі Ждақайдың әңгімесі есіне түсіп, ауыл сыртына қарай беттей беріп, Шеге өзінен-өзі күлді.