Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Ат үстінен еңкейіп, жаяу келіп сәлем берген қызының бетінен сүйіп, ұзақ еміренді. Хансұлудан бұрын Әли, Қали деген екі ұлы болыпты әкесінің. Екеуі де шешектен қайтыпты. Солардан кейін туған жалғыз Хансұлуды әкесі ұлдан кем көрмейтін.

— Сұлутай! Амансындар ма?—деп қобалжып, дауысы дірілдеді.

Кең шаралы, аласы мол мейірбан көзіне жас іркілді. Жоталы

мұрны домбығып сәл іскендей. Тұмауратқан кісідей түрі.

— Көке, сыркаттан саусыз ба? - деді Хансұлу,

қарлығаштың қанатындай қасы дір етіп.

— Жок, Сұлутай, — деді әкесі. Бұдан бір сыр бүккен тәрізденді.

Екеуі ақ түйесін желдіртіп озып кеткен аққудай арық шал ахунға желе жортып қуып жетті. Шал бетін бұрмаған күйі термелеп:

— Уай, інім Пахраддин! "Бай-бағланды кем көрер, құл-құтанға дем берер, қарсы келген жайсаңды, ат көтіне өңгерер" деген едік қой. Өкіметтің жағадан осы алғаны алған-дүр. Темірде естіп-білгенің сол алапаттың басы-дүр. Лекин, көрер хикматымыз әлі алда-дүр, — деп бір қайырды.

Астындағы айыр өркеш ақ түйесі шудасы желпілдеп майпаң-майпаң желеді. Жол-жөнекей ахун термелеп көп сөйледі. Дүние-ғалам жаралғаннан бастап, осы күнге дейінгі болып жатқан хикметтердің бәрі де "Алла ісі, Алла бұйрығы-дүр" деп айтты. Хансұлудың бір ұққаны әкесі жәрмеңкеден жаманат хабар әкеле жатыр екен. Өкімет тағы да байларды тықсыра бастапты. "Жайындыдағы Шоша ұсталыпты, ертең кімді ұстайтынын Құдайдың өзі білсін" деп келеді үлкендер.

5

Ауыл іші бүгін кіші-гірім мерекедей көңілді. Жәрмеңкеге айдатқан малдары киім-кешек, қант, шай, астық болып қолдарына тиді.

Жұрт Пахраддиннің еңселі биік қонақ үйіне жиналып, Лабақ ахунның өсиет термесін тыңдап отыр. Ұйып отыр. Ортадағы шойын табада қоздаған шоқ. Сол оттың тілдей жалыны ерні сәл түрілген Хансұлудың қарақат көзінде де жылтырайды.

— Уай, садағаң кетейін, сөз-ақ! — деп лепіре айқайлап ахунды қошеметтеп қояды Шәріп.

Төрде отырған аққудай арық, сақал-шашы аппақ, қураған кәрі ахун домбырасын боздата түседі. Пахраддин еңсесін қорғасындай ауыр ой басып, мүлгіп тыңдап отыр. "Опасыз жалған дүние, кімдерден кейін қалмаған" деп әлсін-әлсін кайталап, сонау Адам атадан басталған адам ұрпағының небір асылдары, әлемді тітіреткен Сүлеймендей патшалары, Ескендірдей ерлері байыз таба алмаған бұл жалғаннан, ешкім де опа таппаған деп айтады.

— Әп бәрекелде! Аяма! Бас! — деп шырылдауық Шәріп атқа мініп отырғандай қопаңдап, ахунға таман итіне түсті.—Пах, пах, қайран бұрынғының сөздері-ай!

Түксиген Әзберген бұқакөзденіп шырылдауык Шәріпке жақтырмай аларып қарады.

Лабақ ахун одан сайын аруақтанып, домбыраға шүйлігіп терме сөзді нөсерше төгіп, бұршақша боратты. Шәріптің делебесі одан сайын қозып:

— Пах, пах! Бас! Аяма! — деп қиқулады.

Жыр бітіп кеш үйіріле ортаға тегене толы ас келгенде Хансұлу бой сергіткісі келіп сусып сыртқа шықты.

Кең тынысты сыңғыраған әдемі кеш түсіпті. Қара көк аспаңда самсап жұлдыздар жайнайды. Малын жайлаған шаруа ауылдың ошақтарында оттар жылтылдайды. Жан-жақтан түтін иісі, бықсыған тезек иісі келеді.

Осындай жайбарақат торғын кешті ду-ду сақылдаған күлкіге толтырып, ауыл арасында бір топ қыз, бозбала "соқыр теке" ойнап жүр. Хансұлудың балалығы ұстап кетіп топқа қарай беттеді.

— Хансұлу!

— Хансұлу келеді.

— Хансұлу "соқыр теке" болсын, — десіп қыздар жағы әсіресе шу-шу етті. Бозбалалардың ішінде Шеге, Қозбағар, Ждақайлар бар. Шегенің өзіне тете қарындасы Балжан келіп Хансұлудың көзін байлады. Қара орамалмен байлағаннан кейін Хансұлу түк көрмей қалды. Балжан Хансұлуды қолынан жетектеп ортаға әкелді де тұрған жерінде шыр айналдырып: