Бұл жолы да Рысқұловқа лай көзбен сұқтана қарап, көзі көз емес, рентген шамындай бозарып, келушінің үсті-басын тінткілеп шықты. Жоқ, ол қалтаңды, қойны-қоншыңды ақтармайды. Өйтсе тым тұрпайы болар еді. Бұл көзбен тінтеді. Көзінде өңменіңнен өтетін бір сиқыр бар. Амалсыз аза бойың қаза тұрады. Егер шыннан арам ойлы болсаң, егер шыннан Сталинге қаскөйлікпен бара жатсаң, бұл Цербер сенің ол пиғылыңды бірден біліп қоятын сияқты.

Кезекші Рысқұловқа тақыр басын сәл иіп, миығында зәрлі жымиыспен кабинет жақты нұсқады. Сталин көрінді. Аласының өзі асқақтап көрінетіні ғажап. Мұнда да өзекті пенде түсіне бермес бір құдірет бар...

Рысқұлов діндар болмаса да ішінен: «Иә, аруақ, — деді, — қорлықтан, зорлықтан, қатыгездік пен қайырымсыздықтан қырылған миллион қазақтың аруағы қолдай гөр!» — деді. Солай ойласаң, ол аруақтар бар ма, жоқ па, қолдай ма, қолдамай ма, оған көзі жетіп жатқан ешкім жоқ, бірақ көңілге демеу, яғни өзіңді рухтандырғандайсың. Мынандай сәтте, әйтеуір, аждаһа көрген көжектей бұқпайсың, тізең де қалтырамайды. Рухың, жігерің берік болса, аруақ қолдағаны сол шығар.

Құдай оңдағанда, Сталин мұртынан бүлк-бүлк күліп, баяғыша:

— А-а-а, Түркістанның Шыңғысханы, кел! — деді.

О да пенде болып әзілдегісі, көңіл көтергісі келетін шығар... Әлде өзінен әлсізді әжуалап, мысқылдап, содан жаны рақат табатын шығар, кім біледі? Шыңғысханның рөлінде өзі болғысы келсе де, оны неге Рысқұловқа қиятыны белгісіз?

— Сен, байқаймын, тым жүдеп кеттің, — деді Сталин Рысқұловқа тіктеп қарап. — Түнімен ұйқы бетін көрмей, кірпік ілмей шыққан сияқтысың. Немене, ауырып жүрген жоқсын ба?

— Жоқ, жолдас Сталин, денім cay...

— А-а-а, денін cay болғаны жақсы, — деп бұрылып кетіп, қара трубкаға «Алтын жібекті» ширатып сала бастады.

«Осының көріпкелі бар шығар, — деді ішінен Рысқұлов. — Менің түнімен ұйықтамағанымды қайдан біліп қойды? Әлде түрім тым ұсқынсыз ба? Түнімен Мұхтар екеуміздің не туралы әңгімелескенімізді біліп қойса ғой...»

Бірақ Сталин Рысқұловтың түні бойы болашақ ұлы жазушымен бірге отырғанын білмейді. Мүмкін, бұдан былай Рысқұловтың үйі аңдуға алынар, оның үйіне кім келіп, кім кеткені есепшотқа салынар. Ал дәл қазір Рысқұлов үйіндегі «колхоздың» есебінен, түр-түсінен ОГПУ-дін ең ысқаяқ агентінің өзі де жаңылысып қалар еді. Әрине, кеше ғана түрмеден шыққан «Алаштың» адамы жан-жаққа бұрылмай, тікелей Рысқұловқа жолыққаны ОГПУ-дің назарында болуы әбден ықтимал. Бірақ «Елдің иесі, бәрінің тәңірісі бар» деген.

— Білемін, — деді кенет Сталин бұған қырын қарап тұрып. Сөйтті де ар жағын айтпай тұрып алды.

«Нені біледі? — деп Рысқұлов іштей сескеніп қалды.

— Қасқыр орманға қарап ұлығанын қоймайды. Сен де сондайсың. Қазақстан деген қайғыдан қаның қарайып, түсің бұзылып, семіп бара жатырсың. — Осыны айтып Сталин бетін бері бұрды.

— Оныңыз рас, жолдас Сталин.

— Рас болса, бұл істі сағыздай соза бермей, бір жағына шығарайық. Голощекинді кері шақырамыз. Сегіз жылдай отырған екен, жетер енді.

Рысқұловтың өңіне қан жүгірейін деді, бірақ бірден елпеңдей қойған жоқ.

— Жалғыз Голощекиннің кетуімен мәселе шешілмейді ғой, жолдас Сталин.

Сталин Рысқұловқа ызбарлана бір қарады да, бұрылып кетті. Жақтырмай қалды.

— Білемін.

— Білсеңіз, тезірек жәрдем беріңіз.

— Сонда неден бастаймыз?

Рысқұлов: «Хатта бәрі жазулы ғой!» — деп мынаның самарқаулығына қорынса да сабыр сақтады.

— Ең алдымен тездетіп тамақ тауып берейік.

— Одан кейін?

— Аштардың жан-жаққа босып жатқанын тоқтатайық.

— Одан кейін?

— Қытай ауып кеткендерді кері қайтарайық. Оларға жағдай жасайық.

— Тағы да?

— Қазақстанда 1932 жылдың басында қырық миллион мал бар еді. Содан қазір небәрі бес-ақ миллион қалды.

— Немене, сонда өзіміз де бұзаулаймыз ба? Табан астында қалай көбейтеміз?