Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

— Мансаптың бәрі қорлық емес, игілік үшін өзін құрбан ететін мансап адамға қасиет бітірсе керек. Ондай мансапты сен адам болсаң ит қорлықпен, ұлықтың табанын жалап жүріп таппас боларсың. Халқыңа қадірің асқан жақсы болсаң сендей мансап өзіңді өзі іздеп кеп тапса болар!— дей келіп, өлендей, үлкен даналық бар сөз айтты.— Биік мансап — биік жартас. Оның басына екпіндеп ұшып қыран да шығады, ерінбей еңбектеп жылан да шығады! Міне, осының қайсысы болдың, осы отырғандар? Қыран болмасаң, халқың үшін жылан болдың емес

пе! ?— деді де қабағын суықтүйіп, өзге сөзден тыйылып отырып қалды.

Абайдың сөзі болыстардың барлығына қамшымен қақ бастан қасқайта тартқандай, ауыр соққы болды. Бұны түссінбей қалған болыс болған жоқ. Астыртын жамандасуға айлакес, сырқынды болғанмен, мынадай үлкен әділ казының алдында ашық шындыққа бара алмайтын арамза әкімдер Абаймен жауаптаспай, тегіс томсарып үндемей қалды. Көбі сызданып, қабақпен өкпе көрсетіп тым-тырс отыр.

Абай да бұларды қонақ етіп, қошемет қылмақ ниеттен аулақ еді. Аздан соң шапанын жамылып, Баймағамбетті ертіп, тысқа шығып кете барды. Басқалар да тарап кетті.

Ертеңінде «Абай өзіне амандасып, сөлем бере барған бо-лыстарды масқара қыпты. Бетке қағып, айыптап сөйлепті!» деген сөз шықты. Бірақ бұны көпшілік естіген жоқ. Рақыш сияқты кей болыстар Абайға кінә тағып кеткендіктен, Оразбайға шағым еткен.

Оразбай кекете күліп отырып, өзінің байлауын айтты:

— Шоқ-шоқ, бәлем. Абайшыл болыстар, сендерге со керек. Одан да зоры керек еді, Абайға табынудан тыйыламысың шетіңнен. Алдыңнан әлі де талай оралар. Одан әлі талайың талайды тартарсың. Қашан айттың деме!— деп, енді өзінің де мысы құрыған күйде, сөзін тыйған.

Бұл күнге шейінгі жасаған айлалы, арам қоршауы мен құрсауларын Абай бір-ақ қимылмен талқан етіп кеткендей. Оразбай соған ызалы да күйікті болатын. Бірақ ол Абайды жығатын жардың мүлде жоғалмайтының осы жолы, әсіресе, анық танып, біліп алды. Абайға жауыққан болыс пен жуан шонжар атаулының бәрімен де түмсықтүйістіріп, ауыз жаласып алған.

Бүгін осы Қарамолада жықпаса да, «түбінде Абайды апарып бір құлататып ордың ортасын таптық» деп, ішінен соны медеу етті де, шербешнай сияздың артын тосып отырып қалды.

5

Биылғы қыстың басы адамға да, малға да әзір аса жайлы боп тұр. Декабрьдің ортасына тақалса да, әлі қар қалындаған жоқ, күн аяздап суытқан да жоқ. Шағырмақ, бұлтсыз ашық күндер көп. Қыс белгісі жақында тұскен күпсек қардан және кей күндерде болатын сәл шытқыл аяздан ғана білінеді.

Қыс кешең басталғандықтан Акшокыдағы Абай аулы биыл соғымды жай соя бастаған. Соңғы үш-төрт күн ішінде жылкы, ту сиырлар, еркек қой, ту саулық, семіз ту бойдактар сойылды. Кілет, шошала, зәуезнай атаулыға Әйғерім қыс азығын ертенді кеш жиғызып жүр. Бір әредікте күле түсіп, Зылиқа мен Баймағамбетке күдік айтты.

- Тек осы әбігер күндерде ғана қонақ саябыр бола түрса екен! Азыққоятын жерлер, ас пісіретін үйлер аузынан шығыпжатқнға Абай ағаң қарай ма? Қонақтың қыркы келсе де жібермейді ғой,-деген.

Бұнысы уайым емес, сәл ғана шаруанын қысылшан күйін ескрткені. Көмекші жігіттер мен келін-кепшіктерге жіті жүріп, ширақ жүмыс етуді тапсырғаны.

БірақӘйгерімніңтілегі болған жоқ. Уәделескендей дәл осы бүгінгі күн ойдан, таудан, тұс-түстан қонактар кеп жатты.

Бір топ жолдасымен Байғабылдан Акылбай келген. Абайдың сәлемімен осы соңғы жылдарда «акын» деген атқа шыққан; Қерей — Уәйіс, Топайдан Бейсембай деген ақындар да келіпті. Түстен бері осы қонақтар Абайдың үстіне келіп, сәлем берісіп, түстік астан, күндізгі шайдан ішісті. Отаулар, қонақ үйлер, көрші үйлердің бәрінде әзірге жататын орындарын анықтасты.