Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Ботагөздің үш ағасы бар еді. Балтабек – ең үлкені. Айбала соның келіншегі. Екінші – Темірбек ортаншы ағасы. Кенжетай – кенже ағасы. Кенжетай жалданып қазынаның жәмшігін айдайды. Ағайынды бұл үшеуінің жас мөлшерлері бір-біріне жақын: Балтабек жиырма алтыда, Темірбек жиырма төртте, Кенжетай жиырма екіде. Әкелері Тұяқ ерте өлген. Шешелері Ұлберген шаруадан қалмаған, жасы қырық бес шамасындағы кісі. Ол ауылдағы Кенжетай мен Темірбектің қолында тұрады. Шаруалары кедей. Балтабек Бурабай қаласында темір соғады, етікшілік кәсібін істейді. Ботагөз соның қолында тұрып, орыс школында оқиды.

Кенжетай келді деп ойлаған Ботагөз, оны қарсы алмақ боп үйден шықса, есік алдында Айбала жүр екен.

– Еркем! – деді, ол дыбыс беріп.

Кенеттен шыққан дауысқа Ботагөз «ә» деуге үлгірмей, жүгірісін кілт доғарып, жалт қарады.

– Қайда барасың, еркем?

– Кенжетай келді білем.

– Апаңды сағындың ба?

Сабақ сентябрьдің басында басталады дегенге ауылдан Ботагөз ерте шығып, қалаға келгеніне айға жақындап қалған. Школдың керекті жабдығы түгелденбей, ертең-бүгінмен сентябрь аяқталуға айналған. Көптен көрмегендіктен Ботагөз апасын сағынған. Сондықтан Айбаланың «Апаңды сағындың ба?» – деген сөзі Ботагөздің жүрегіне тық ете түсіп, көзіне жасы келіп қалды, оны Айбала көрер дегендей Ботагөз жүгіре жөнелді.

Балтабек үйі мен жәмшік тоқтайтын Андрей Кулаков үйінің арасында текшеленген тастардан табиғаттың өзі жасаған қорған бар еді. Кулаковтың үйіне оны жағалап барса, жолы недәуір ұзақ, сондықтан бала-шағалар қорғанға өрмелеп шығып, үстінен асып түседі.

Ботагөз сол қорған тастың текшеленген жіктеріне ескен тырбық қарағайлардың бірінен соң біріне жармасып, аздап ентігіп барып, төбесіне шықты да, сатылап отырып ар жағына түсті. Кулаковтың көк шатырлы, үлкен қарағай үйі қорғанның арғы жақ етегінен алыс емес еді. Бірақ бер жағында сырғауылдан істеген малдың кең шарбағы болатын.

Қарағай арасымен шарбақты жағалап, Ботагөз келе жатыр еді, Кулаковтың бір топ қазы кездесті. Қаздың айғыры тістеуік екенін Ботагөз білетін. Сондықтан, топ қазды ораңқырап өтейін деп еді, айғыр-қаз мойнын жерге төсеп, қаңқылдап бұған қарай тұра жүгірді.

Осы айғыр-қаз өткен жылы қапылыста Ботагөздің тақымынан тістеп ап, көпке шейін тақымы көгеріп жүрген еді. Тағы да солай тістей ме деп, ол ұмтылған қаздан қаша жөнелді.

Қорыққанын көріп, үрейлендіре түскісі келді ме, болмаса шын тістеуге ниет етті ме, қаз қанатын жазып жіберіп, жүгіре ұшып Ботагөзге жетуге айналды.

– Мама! – деді Ботагөз, қаздың қаққан қанатының лебі денесіне жақындап қалғанын сезіп, орыс қыздарының дағдысымен. Әйтпесе, шешесін бұл «мама» емес, «апа» дейтін еді.

– һе-е-ей!.. – деген дауысқа қысылған Ботагөз жалт қараса, жүгіріп келе жатқан Кенжетай екен. Қаз одан қаймыққандай қанатын жинап, мамырлап кейін жөнелді.

– Қалай, бала, қорықтың ба?! – деді Кенжетай қалжыңдап.

Ботагөз ұялғандай тұнжырап төмен қарады.

– Әй, балақай, қаздан қорыққан!...

Ботагөздің қалжыңға азық болғысы келмей:

– Қорықпағанда... тістеп алса... – деді басын көтеріп.

«Дәлел таптым ба?» – деген кісідей Ботагөз Кенжетайға қадала қарай қойып еді, қайдан келгенін білмей қалды, қасында орысша киінген бір қараторы, әдемі жас қазақ жігіт тұр екен.

Ботагөз бетін басып, Кулаковтікіне қарай жүгіре жөнелді.

– Бота! – деген жіңішке дауыс құлағына тигенше, Ботагөз бетінен алақанын алған жоқ. Дауысты естіген соң қолын төмен түсіріп қараса – Лиза екен. Лиза Ботагөзбен бір мектепте оқитын қыз, екеуі дос.

– Неден ұялдың осынша? – деді, Лиза жүгіріп кеп, Ботагөздің қолтығынан ұстап.

– Жай!

– Жайдан жай сүйте ме екен?

Ботагөздің көз қыры кейінгі жаққа түсіп еді, Кенжетай, орысша киінген жігіт және Кулаковтың жалшысы – Антон бұған қарап күліп тұр екен.

Кетейік, кетейік!... – деді асығып Ботагөз.

– Ендеше, біздікіне барайық!

Екеуі Кулаковтың қарағай үйіне жүгіріп кірді де кетті.

2