– Бұл не жұмбақ?–десті екеуі қосынан,– көл ортасына бұл жалау қайдан пайда болды?

Діңгекке тігілген Қызыл жалау туралы әркім әр түрлі сөздер айтты. Біреулер: ақтар бізді алдап тіккен жалау болмасын деді. Біреулер: ақтардан қашқан бізге тілектестер болмасын деді.

Асқарға келген ой:

«Әлде бір себеппен діңгекке тығылған Ботагөз болар ма?»

Асқар бұл ойын командирге айтты.

– Кім де болса барып көру керек. Қайық бар ма екен?– деді командир.

Асқар мен командир көздерін көлдің жағасына жүгіртіп еді, екі қайық ұшырай кетті.

– Мен барайын!– деді Асқар командирге.

– Біз барайық,– десті Гроза мен бір командир.

– Мен де барам,– деген сезді Амантай мен Кенжетай қосынан айтты.

Жеті кісі екі қайықпен суға түсе ғап, тас діңгекке тура тартты. Діңгек басындағы Қызыл туды олар анық көрді. Бірақ адам еркін көрінбейді.

...Түнде тас діңгекке аман жеткесін, Ботагөздің есіне Асқардың: «Қызыл тумен қарсы ал!» деген Омбыдан Сағит арқылы жазған хатындағы сөзі түсті. Сол сағаттан кейін, ол үш кездей қызыл матаны – шүберекті туға арнап, Асанға саттырып алып, көйлегінің ішіне орап жүруші еді. Ақтарға тұтқынға түскеннен кейін де, қызыл шүберекті ол тастаған жоқ та.

Тас діңгекке түнде жеткеннен кейін қызылдарға, Асқарға аман қосылуға сенген ол таңертең көлге жақындаған Қызыл Армия бөлімдері екенін көргесін, қызыл шүберекті ағытып алды да, ескекке байлап, ту көтерді. Ту көтерген Ботагөз, қызылдардан бірнеше адам қайыққа мініп, суға түскенін көргесін, «Асқар» деп жорамалдап, қуанышын қойнына сыйғыза алмай, қайықпен келе жатқандарға дауыс жетеді-ау деген жерден бар дауысымен:

– Жасасын Қызыл Армия!– деп, бірнеше рет айқай салды.

«Жасасын Қызыл Армия!» деген дауыс – Алексейдің төбесінен жайдың оғындай ұрды. Ол діңгекті ықтап, Қызыл Армияның қимылын көргісі келмей бұғып отыр еді, діңгекте өзінен басқа адам бар деп ойламаған еді. Нақ қасынан дауыс шыққасын ол, діңгекке өрмелеп жоғары шықса – басында желбіреген Қызыл ту тұр. Туды ұстаған Ботагөз!..

Шинелінің ішінен беліне байлаған наганды қабынан қолының қалай алып шығып, тұп-тура Ботагөзге қалай оқтанғанын Алексейдің өзі де білмей қалды. Мылтық ұсынған қолдың үстінен сол көзін қысып, оң көзінің қарашығын наганның қарауылы арқылы Ботагөздің дәл қарақұсына тікті. Оның көзі де, қолы да нысанадан жаңылған жоқ.

Ол наганның құлағын бармағымен қайырып, үсік саусағымен тілін тартуға ыңғайланып еді, Ботагөзге қадалған көзі таңғы сағыммен нақ Шалқар көлінің жағасында тұрғандай боп қарауытып, аспанды белуардан жиектеген Бурабай тауына түсті.

Ашу теңізіне батқан оның ақылы қайтадан қалқып бетіне шықты. Оның көзіне Бурабай тауының етегіндегі қала, қаладағы үйі елестеді. Содан бірте-бірте сабасына құйылған оның ақылы – өзінің болашағын есіне түсірді. Наган ұсынған қолын сол қалпынан қимылдатпай, бірақ көзін Ботагөзден мұнарланған Бурабай тауына аударып, ол екі нәрсені ойының таразысына салып, салмақтап өлшеді. Оның біреуі: Ботагөзді өлтіру, екіншісі – өлтірмеу.

«Ботагөзді өлтірсем,– деп ойлады ол қайықпен жүзіп келе жатқан Қызыл әскерлерге қарап,– бәрібір аналар мені тірі құтқармайды. Мүмкін, мен қапысын тауып, қолдағы қаруыммен оларды да өлтірермін. Бірақ сонау көлдің жағасын тегіс қоршаған қызылдың қалың әскері мені құтқара ма? Жоқ, олар құтқармайды!»

«Черт с ним! Құтқармаса құтқармасын, құтылғанда қайбір тіршілік!.. Жоқ!.. Оным қате екен!..»

Алексейдің есіне, ақтардың жеңілуі анықталғаннан кейін сырлас офицерлерімен бір кеңескені түсті.

«Россия советтік боп қалуға мүмкін емес,– дескен еді офицерлер,– біз оны қалдыруға мүмкін емеспіз. Олай болса монархияны қайтадан аяғына бастырудың екінші жолын қарастыру керек!»