Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

«Жоқ,– деді ол, ішінен өзін-өзі шегелеп,– мен тілегіме жетуге тиістімін!.. Мен енді күшімнен асқан жерде жаудың оғынан өлем!.. Өзімді өзім өлтірмеймін де, көрінер көзге өлімге ұстап бермеймін де!.. Маған өзімнің қара басымнан, қара басымның намысынан – монархия қымбат... Мен тығылам!..»

Осы ойдан кейін ол наган ұсынған қолын түсіріп, артымен кейін қарай діңгектің тасасына сырғыды да, таңертең оянғанда көзі түскен бір тастың үңгіріне кіріп: «Мен енді апан түбіндегі қасқыр!»–деді ішінен, ызалы күлкімен.

Ботагөз Алексейдің өзін де, қимылын да сезген жоқ. Қайықтар жақындаған сайын ол, желбіреген туын жоғарылата түсіп, үсті-үстіне: «Жасасын Қызыл Армия! Жасасын Совет өкіметі!..» деп даусын көтере айқайлады. Оған – дауысы жер мен көктің арасына түгел толып, жер, көкті түгел жаңғыртқан сықылданды. Ол ұрандап тұрып жылады, жылап тұрып күлді...

Діңгекке жеткен қызылдар, ту ұстаған Ботагөз екенін көрген соң, қайықтан түсе, діңгекке өрлей жүгірді. Ботагөзге әуелі бұла кеп қалған Асқар болды. Құшақтаса кеткен екеуінің де кездерінен жас шықпай, бірін-бірі қатты қысып сүйісті.

Ботагөз екенін көргеннен-ақ ұмтылған Кенжетай, құшақтап керіскелі даяр тұр еді.

– Асқар!– деді Амантай, күлімсіреп,– біз де сағындық, амандасып бетінен сүйейік, босат!

Амантайдың дауысын естіп, Асқар құшағын жазайын деп еді, Ботагөз босатпады.

– Жиенжан, жібер!– деді Амантай, қуанышты дауыспен,– біз де сені сағындық!

Амантайды Ботагөз байқай алмай қалған еді.

Дауыс Амантай дауысы сықылданып кеткесін, ол құшағын жазып қараса, қасында Амантай тұр.

– Келші, сәулем!– деді Амантай, Ботагөзді құшақтап, бетінен сүйіп.– Мен жыламаймын, қалқам!

Кенжетай Ботагөзбен қазақша жылап көрісті. Сағынышты жолығысуға мейірі түсе шаттанған Гроза, өз кезегі келгенде, Ботагөздің қолын қатты қысып, құттықтау сөздер айтты...

– Амантай да бірге келді!– деді Асқар қалтасынан сәби Амантайдың суретін Ботагөзге ұсынып,– жолда көрдім. Аман!..

Ботагөздің тыйылған жасы, Амантайды көргенде қайта ағытылды. Ол жасты көзін алақанымен әлденеше рет басып, әлденеше рет суретке қарады. Қуаныш, құттықтау сөздер айтылып жатты.

Бақытты семьяның,, бақытты достардың – бақытты сөздерін тыңдағысы келмеген Кулаков, екі саусағымен екі құлағын қатты тығындап алған еді. Сондықтан діңгек басында сөйлескен бақыт сөздерін ол естіген жоқ. Сөз оған сөз емес, күңгірлеген бірдеме боп естілді.

Біраздан кейін күңгір де тыйыла қалғасын, ол өрмелеп, діңгекке шықса, Ботагөз көтерген Туды, сол көтерген қалпымен желбірете ұстап, екі қайық жағаға жүзіп барады екен. Жағада Қызыл туы толқынданған – қалын, әскер күтіп тұр.

Іші күйген Алексей, өз бармағын өзі тістеп, бір отырды, бір тұрды. Оның көзі қадалған сайын Ботагөз тіккен Ту желбірей түсті.

КӨКШЕНІҢ КЕУДЕСІНДЕ

(Эпилог)

Азат тауын айналып, күнгей бетіне шыға келіп ем, мөлдір көк гауһар тастан жасаған күмбездей Көкше, аспанға асқақтаған кербез бойымен көзімді тартып жүре берді.

Сібірдің салқын самалды көктемінде, көктен күндіз де, түнде де арылмайтын кілегей қоңыр бұлт, сол күні аспанның, жерді жиектеген жағалауына шегіп, жерден өзеннің жар қабағындай ғана жоғары тұр екен. Көктің кең, биік сарайында одан басқа көзге ілігер шөкім бұлт жоқ. Сондай ашық көгілдір аспанның астында көрінген Көкше – аспан астынан өскен кішірек бір аспан секілді. Бірақ Көкше көктен көрі көгірек!..

Көгілдір Көкшенің көркін көркемірек көрсетіп тұрған басына оралған кілегей ақ ұлпа бұлт пен етегін көмкере тоқыған бұйра сағым.