Бұдан аттай он жыл бұрын, дәл осы мезгілде, осы арадан нақ осындай бейнемен көзіме шалынған Көкшеге мен ара қонып атпен зорға жеткен едім. Бұл жолы астымда желдей жүйрік автомобиль. Жол үсті кең даланың көк орай шалғын бәйшешегімен тұтасқан салалы қалың селеу. Селеуге сүңги жүйткіген автомобильдің, астына жер жиырылып, кіріп, көз ұшындағы Көкше толқыған биік бетегенің үстінде, теңіздегі кемедей бізге қарай өзі зымырап жүзіп келе жатқан сияқты.

Көктемде түгі де, тоғайы да кектеп, келбеті көркемденген Көкше, аңсаған мені құшағын жайып қарсы алды. Мен оның шалғынын шолып, орманын оранып, көлін көлбеп, кең өлкесін кезіп, етегін ентелей басып тұрып, көзімді кербез кеудесіне тіктім.

Көкшенің кек гауһардай күмбез кеудесі аспанмен астасып, көркің күн нұрымен бояп тұр екен.

– Кел!– дегендей болды Көкше.

– Кеудеме жат!–дегендей болды Көкше.

– Күмбезіме шық!– дегендей болды Көкше.

– Көкке төбеңді тигізейін!–дегендей болды Көкше.

– Күнге бетіңнен сүйгізейін!– дегендей болды Көкше.

Көкше солай «кел» десе,– кімнің дәті шыдайды?!

Кілемдей жайнаған етегін көлбеп, Көкшенің кеудесіне мен өрледім. Құлдыраған құздың да, қиялаған шыңның да біреуін бөгет көрмедім.

Көкшенің кеудесіне шығып, келемін шолғанда – кезіме кеп өлке ілікті:

«Азат»–аяқ астында; «Сырымбет» – сырық сілтер жерде; «Жыланды» – жанында; «Бұқпа» – бауырында; «Айыртау» – аясында; «Имантау» – иығында; «Сандықтау» – сағасында; «Ақан» – ағайыны; «Зереңді» – замандасы; «Шортан» – шөбересі; «Торыайғыр»–тұстасы; «Көксеңгір» – көршісі; «Ереймен» – ерулесі; «Баян» – бауыры; «Қарқаралы»–құдасы; «Ақтау» – аңдасы; «Ортау» – одақтасы; «Ұлытау» – ұйымдасы; «Қаратау» – қайыны; «Алатау» – ағасы; «Алтай» – атасы...

Осы аталған таулардың біразын мен көзіммен көрдім, көзім жетпеген тауларды, аспанда шарықтап ұшқан сұңқар қанатты сезіммен көрдім.

Сүйтіп, сезімімді серуенде сайрандатып тұрғанымда құлағыма бір сыбдыр сезілді. Көкшенің кеудесінде шыңға ұялаған лашын мен қарағайға ұялаған қаршығадан басқа ешбір жанды мақұлық жоқ секілді еді. Бірақ, біреулер маған: «Бұл таудың басында барлық аң да бар... адам таудың басына шықса – аю аңдиды да, алып жейді» дескен.

Сол сөзден сескенген сезімім самал салқындатқан денемді одан кері суытып, сыбдырға сезігім күшейіп, соқтығатын аңның сазайын беруге, мылтығымды ыңғайлай бастадым.

...Бір кезде текше тастардың арасынан менің көзіме тасқа тырмысқан адамның алты қолы шалынды. Қолға қарап тұрғанымда, қылтиып қаз-қатар үш кісінің басы көрінді: біреуі – бұйра ақ бурыл сақалды, екіншісі – қою қара мұртты, үшіншісі – бетінде аздап ажымы бар, әдемі кескінді әйел.

Мен оларды текше таспен төменірек түсіп, қарсы алдым. Үшеуі де орденді: қарт пен әйелде – Ленин ордені, қара .мұртта – Еңбек Қызыл Ту ордені.

Біз жөн сұрастық: қарттың аты – Амантай – МТС-те директор; әйелдің аты – Ботагөз – агроном; қара мұрттың аты – Асқар – Райкомның секретары. Үшеуінің курортқа келуіне он шақты күн болыпты.

Біз Көкшенің кеудесіндегі биік шыңға шығып, төңіректі тамашалап, біраз отырдық. Бұл егіннің көктеген кезі еді.

– Маңайда егіннен ине шаншар жер жоқ екен-ау!– деді Амантай, жасыл барқыттай жайнап тұрған далаға жаны сүйсініп.

– Көкшенің кілемдей келбетті даласындағы көп көл, күміс теңгедей дөп-дөңгелек боп, күнге шағылысуын қарашы!–деді Ботагөз.

– «Көкшенің астында алтын дария бар» деп қиял еткен халықтың сөзі расқа шықты-ау!– деді Асқар, бұйра түтіні бұрқырап, бұлтқа жалғасып жатқан «Степняк» алтын заводын нұсқап.

Кеңес көбейді. Кең өлкенің келбеті осылай көркеюіне көңілдері шаттанған курортшылар: маған өткен күндерінен де баяндады. Мен тамашалап тыңдадым.

Бұл кеңес дәл осы арада әлденеше күнге созылып, кеп кеңестен – «Ботагөз» романы туды.

Күн көзіндей жарық бар

Ботагөздің кезінде.

Телегей теңіз тарих бар

Ботагөздің сөзінде.

Февраль, 1935 жыл,

Январь, 1953 жыл.

Романның соңы.